Na samim počecima kinematografije, svi filmovi bili su kratki. Prva filmska projekcija u historiji, gdje su braća Lumiere pokazali čudo filma publici od četrdesetak znatiželjnih ljudi, 28 decembra 1985. godine, bila je sačinjena upravo od kratkih filmova od kojih ni jedan nije bio duži od minutu. Prvi od njih,
Izlazak radnika iz tvornice, u trajanju od 46 sekundi, smatra se prvim filmom ikad snimljenim (iako je to zapravo Roundhey Garden Scene Louisa Le Princea snimljen deset godina ranije).
Izlazak radnika iz tvornice može se smatrati za produžetak fotografije, njegova svrha je dokumentaristička i čitav je snimljen u jednom kadru. Film koji je prikazan odmah nakon njega, Poliveni polivač, predstavlja novinu jer sadrži glumu i smatra se prvim igranim filmom i prvom snimljenom komedijom. Tokom četrdeset devet sekundi filma, dječak se poigrava s vrtlarom tako što stoji na crijevu dok vrtlar zalijeva cvijeće u vrtu, a kada vrtlar pogleda niz crijevo, dječak pušta nogu i vrtlar je poprskan.
Ono što je istinski počelo razlikovati film od pokretne slike, bilo je otkriće montaže, dotad nepostojećeg umjetničkog postupka, svojstvenog samo kinematografiji. Montaža je mogla praviti velike prostorne i vremenske elipse, spojiti ljude na različitim lokacijama i scene snimljene u različito vrijeme, na različitim kamerama. I ovdje, kratka forma bila je pionir. Come Along, Do! Iz 1898. godine prvo je ostvarenje koje se sastoji iz dva filmska kadra. Prvi kadar prikazuje par ispred galerije, kako ulaze unutra, a drugi kadar je unutar galerije. Filmovi poput
Fire! (1901, 4min40sec) Jamesa Williamsona uskoro su mogli prikazivati duže sekvence, sastavljena od kadrova snimljenih unutra i vani, publika je mogla dobiti uvid u ono što lik ne vidi, privilegovani shot, sakriven od aktera.
Dva važna otkrića filmskog jezika, kadrovi i montaža, doprinijeli su izrazu filma kakav danas poznajemo. Veoma brzo, autori su shvatili da ne moraju prikazati čitav lik na platnu, i još važnije, da prikazivanjem dva različita kadra gledalac u glavi stvara kontekstualnu vezu između njih. Veze među kadrovima mogu biti i emocionalne, što dokazuje poznati Kuleshov eksperiment.
Jedan od najslavnijih primjera ranog kratkog filma je
Velika pljačka voza (1903) Edvina S. Portera. Film je sastavljen od 14 scena i prikazivao je pljačku putnika na vozu, nakon koje su razbojnici sustignuti i ubijeni. Poznati završni kadar, odvojen od radnje, prikazuje vođu bande u srednje-krupnom planu koji puca prema kameri/gledateljima. Jedan od slavnih ranih kratkih filmova bio je i
Put na mjesec Georges Meliesa. Sam Melies bio je mađioničar, a u kinematografiju je uveo mnoge efekete. Najpoznatija scena filma, koji se često smatra prvim naučno-fantastičnim ostvarenjem, gdje raketa udara u oko antropomorfnog mjeseca, jedan je od najcitiranijih kadrova u filmskoj povijesti.
S razvojem tehnologije, filmskog jezika i sve učestalijim dugometražnim ostvarenjima, kratki film počeo je s vremenom gubiti na popularnosti. Nakon što su i autori poput Charlie Chaplina počeli snimati duže filmove, najrevolucionarnija kraća ostvarenja su počinjala biti u polju animacije i eksperimentalnog filma. Budući da su filmovi postajali i skuplji, kratki film je dobio ulogu odskočne daske, gdje su umjetnici mogli pokazati svoj talent prije snimanja dugog filma. Primjerice, jedan od najpoznatijih debitantskih kratkih filmova je
Andaluzijski pas kojeg su zajedno napravili Luis Bunuel i Salvador Dali.
S vremenom, kratki film je i definirao svoje zanatske zakonitosti. Kao što kratka priča nije umanjena verzija romana ili novele, tako i autori kratkog filma znaju da on ne predstavlja skraćenu verziju dugometražnog ostvarenja, već vlastitu umjetničku formu sa specifičnim zakonitostima i mogućnostima. Primjerice, kratko trajanje ne dopušta detaljno psihološko razvijanje lika, moraju se koristiti tipovi, jasno prepoznatljivi i shvatljivi karakteri. Slično, ni sama priča ne dopušta veliki broj peripetija, već obično počiva na dramaturškom obratu pri kraju, koji jasno akcentira ideju djela.
Odlične primjere kratkog filma koji se baziraju na dramaturškom obratu i efektnoj jukstapoziciji možemo pronaći u domaćoj kinematografiji. Zasigurno jedan od najpoznatijih primjera je
10 minuta Ahmeda Imamovića, koji paralelno prikazuje protok vremena u mirnom Rimu, gdje turista izrađuje fotografski film i zaraćenom Sarajevu gdje to vrijeme znači bitka između života i smrti. Još jedan takav film, koji koristeći sredstva i moć kratke forme pokazuje užase rata, je Kokoška Une Gunjak koje je, poput Imamovićevog filma, dobila Evropsku nagradu za najbolji kratki film.
KONT Masterclass serijal imao je čast ugostiti upravo Unu Gunjak i njeno predavanje će Vam detaljno ukazati na razvitak poetike filma, rad s glumcima, razvoj scenarija, filmskog jezika, muzike i razvijanju ličnog pristupa autorskom radu.